The Legends : Aretha Franklin

Από το www.rollingstone.com – Απόδοση στα ελληνικά Sonia Gerogianni & Alex Tzotzolakis

Η Aretha Franklin δεν είναι μόνο η απόλυτη soul τραγουδίστρια της δεκαετίας του 60, αλλά επίσης και μία από τις σημαντικότερες παρουσίες και επιρροές στην ιστορία της pop. Η Franklin ανέμειξε την gospel με την οποία μεγάλωσε, με τον αισθησιασμό της R&B, την καινοτομία της jazz και την «στοχευμένη τέχνη» της pop. Μετά το μεγάλο της βήμα προς το προσκήνιο, το 1967, τα  singles της ξεπέρασαν τα δώδεκα εκατομμύρια σε πωλήσεις, ενώ τα R&B κομμάτια της που έφτασαν στο Νούμερο Ένα των charts είναι πάνω από είκοσι. Ενώ στη δεκατία του 70 η επιτυχία της στο mainstream pop ήταν ραγδαία, η επόμενη δεκαετία του 80 ήταν λιγότερο καινοτόμα και περισσότερο βασισμένη πάνω στο γνωστό της στυλ. Μετά από σαράντα χρόνια, κατά τα οποία προσπάθησε να ενώσει το φυλετικό χάσμα στην τέχνη, και συγκεκριμένα στη μουσική, η Franklin τραγούδησε στην ορκωμοσία του Barack Obama το 2009 το "My Country 'Tis of Thee" γεμίζοντας με συγκίνηση το κοινό που την αγάπησε.

Η Aretha γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου του 1942,  στο Memphis του Tennessee. Ο πατέρας της, αιδεσιμότατος C.L. Franklin, έγινε το 1946, ιερέας στην εκκλησία New Bethel Baptist στο Detroit, η οποία  απαριθμούσε 4.500 μέλη. Ο αιδεσιμότατος ήταν γνωστός σε όλη τη χώρα σαν τραγουδιστής gospel (αποκαλούνταν μάλιστα "the Man with the Million-Dollar Voice"). Η μητέρα της Aretha, Barbara, η οποία επίσης ήταν τραγουδίστρια gospel, εγκατέλειψε την οικογένεια όταν η Aretha ήταν μόλις έξι ετών, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα έφυγε από τη ζωή. Η Aretha και οι αδελφές της Carolyn και Erma, τραγουδούσαν συχνά στην εκκλησία του πατέρα τους, ενώ όταν η Aretha ήταν δεκατεσσάρων έκανε και την πρώτη της ηχογράφηση. Οι Franklins εκείνη την εποχή, ήταν μεταξύ των διακεκριμένων έγχρωμων οικογενειών στο Detroit. Πολλοί από τους μετέπειτα stars, μεταξύ των οποίων ο Smokey Robinson, γνώριζαν την οικογένεια, ενώ κατά την δεκαετία του πενήντα, ο Berry Gordy Jr. προσπάθησε να πείσει την Aretha να υπογράψει στην νεοσύστατη δισκογραφική του Motown. Ο αιδεσιμότατος Franklin αρνήθηκε.

Η έφηβη Aretha δραστηριοποιήθηκε έντονα στον κύκλο των gospel καλλιτεχνών, μαζί με τον πατέρα της και την Clara Ward (η οποία φημολογείτο ότι ήταν ερωμένη του αιδεσιμότατου), την Mahalia Jackson, τον James Cleveland και τον Sam Cooke. Ο Cooke, ο οποίος προσφάτως είχε κάνει το «δισκογραφικό πέρασμα» από την αμιγώς gospel προς την pop, αποτέλεσε έμπνευση για την νεαρή Aretha, την ενθάρρυνε δε να υπογράψει συμβόλαιο με την δισκογραφική εταιρεία που συνεργαζόταν και ο ίδιος, την RCA. Όντως η Aretha παρ’ ολίγο να το πράξει, αλλά ο θρυλικός «κυνηγός ταλέντων» John Hammond κατάφερε να την εντάξει στο δυναμικό της Columbia.  Μετακόμισε στην Νέα Υόρκη, όπου η R&B αγορά την υποδέχτηκε με τα "Today I Sing the Blues" (Νο.10 R&B, 1960), "Won't Be Long" (Νο.7 R&B, 1961) και το "Operation Heartbreak" (Νο.6 R&B, 1961). Μέσα σε έξι χρόνια, όμως, και δέκα άλμπουμ, είχε μόλις ένα pop hit : το "Rock-a-bye Your Baby With a Dixie Melody" (Νο.37 pop, 1961).  Οι επανεκδόσεις επίσης επικεντρώθηκαν στα χρόνια της συνεργασίας της Franklin με την Columbia. Ηχογράφησε αρκετά original κομμάτια, όπως τα "Without the One You Love," "I'll Keep On Smiling," "Land of Dreams," "I Still Can't Forget", αλλά και ένα πολύ σημαντικό tribute στην αποβιώσασα φίλη της Dinah Washington,  καθώς και μια νεότερη version του "Try a Little Tenderness".

Το 1966 η Aretha υπέγραψε με την εταιρεία Atlantic, και με τη βοήθεια του παραγωγού Jerry Wexler, και των τεχνικών ήχου Arif Mardin και Tom Dowd, ξεκίνησε τις ηχογραφήσεις που έμελε να αλλάξουν την ιστορία της soul.  Το πρώτο session (και το μοναδικό που ηχογραφήθηκε στο Muscle Shoals της Alabama) έφερε τα "I Never Loved a Man (the Way I Love You)" (Νο.9 pop, Νο.1 R&B, 1967) και ήταν η αρχή για την επόμενη τριετία με το φαινόμενο πωλήσεων εκατομμυρίων του "Respect" (Νο.1 pop και R&B, 1967), του "Baby I Love You" (Νο.4 pop, Νο.1 R&B, 1967), του "Chain of Fools" (Νο.2 pop, Νο.1 R&B, 1968), του "Since You've Been Gone" (Νο.5 pop, Νο.1 R&B, 1968) και άλλων εννέα singles.

Εκτός όμως από το εκπληκτικό R&B "Respect", πραγματικά φανταστικά αποτελέσματα είχε και η συνεργασία με τους Carole King και Gerry Goffin στο "[You Make Me Feel Like] a Natural Woman", αλλά με τους Lennon και McCartney στο "Eleanor Rigby".

Μέχρι το 1968 η Franklin μεσουρανούσε σε Αμερική και Ευρώπη σαν "Lady Soul", ένα σύμβολο για την έγχρωμη κοινότητα. Βραβεύτηκε από τον Martin Luther King Jr. (την εκστρατεία του οποίου υποστήριζε οικονομικά και ο πατέρας της Aretha ), και έγινε εξώφυλλο στο Time, μία συνέντευξη η οποία ήταν και η σημαντικότερη που έδωσε για πολλά χρόνια.  Όπως κατεγράφη από το Time (και στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε και από άλλες πηγές), η προσωπική ζωή της Franklin ήταν αρκετά «τρικυμιώδης». Καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας της, παρέμεινε μια αινιγματική φιγούρα, ιδιαίτερα ειλικρινής αλλά και μοναχική, ενώ η προσωπική της ζωή ήταν κάτω από συνεχή μυστικότητα. Ελάχιστα περιστατικά είδαν το φως της δημοσιότητας, όπως αυτό της σωματικής επίθεσης που δέχτηκε από τον σύζυγό της White (με τον οποίο πήραν διαζύγιο το 1969) – ο ίδιος επετέθη με όπλο και κατά του παραγωγού της Franklin. Η ίδια η Aretha, η οποία φημολογείτο ότι είχε σοβαρό πρόβλημα αλκοολισμού,  συνελλήφθη το 1968 για επικίνδυνη οδήγηση, και ένα χρόνο μετά για απρεπή συμπεριφορά. Να σημειωθεί ότι τον ίδιο χρόνο, το 1969 ο πατέρας Franklin συνελλήφθη για κατοχή μαριχουάνας.  Ο αιδεσιμότατος επίσης είχε διοργανώσει ένα αμφιλεγόμενο συνέδριο εγχρώμων, το οποίο κατέληξε σε σύγκρουση με την αστυνομία του Detroit – σύγκρουση η οποία είχε έναν νεκρό και πολλούς  τραυματίες.

Παρ’ όλα αυτά τα hits συνεχιζόταν, δίνοντάς της τον τίτλο της γυναίκας με τις περισσότερες  (σε εκατομμύρια) πωλήσεις, από οποιαδήποτε άλλη στην ιστορία της δισκογραφίας : "Don't Play That Song" (Νο.11 pop, Νο.1 R&B, 1970), "Bridge Over Troubled Water" (Νο.6 pop, Νο.1 R&B, 1971), "Spanish Harlem" (Νο.2 pop, Nο.1 R&B, 1971)  και πολλά άλλα.

Κατά τα τελευταία χρόνια της στην Atlantic, η Aretha συνεργάστηκε με αρκετούς παραγωγούς : Quincy Jones (Hey Now Hey), Curtis Mayfield (Sparkle, το οποίο περιελάμβανε το "Something He Can Feel," Top Ten hit το 1992 για το En Vogue και ένα από τα τελευταία της Top 40 pop hit για σχεδόν έξι χρόνια), Lamont Dozier (Sweet Passion), Van McCoy (La Diva).

Το 1980 η υπέγραψε με την εταιρεία Arista, παίρνοντας με αυτόν τον τρόπο την πρωτοκαθεδρία και στον χώρο της pop. Σημεία αναφοράς αποτελούν :

• Η εμφάνισή της στην ταινία The Blues Brothers όπου ερμήνευσε τα "Respect" και "Think"
• Η συνεργασία με τον George Benson στο "Love All the Hurt Away" το οποίο έφτασε στο Νο.6 στα R&B charts το 1981.
• Η διασκευή του "Hold On, I'm Comin'" η οποία κέρδισε Grammy για καλύτερη R&B Γυναικεία Ερμηνεία
• Η παραγωγή με τον Luther Vandross του Jump to It, με το οποίο επανεμφανίσθηκε σαν «hitmaker» όταν έφτασε το Νο.1 στα R&B και Νο. 24 στα pop charts το 1982

Το 1982, η Aretha μετακόμισε πίσω στο Detroit, όπου και ακόμη ζει, ενώ περίπου ένα χρόνο μετά τον θάνατο του πατέρα της, επανήλθε στο προσκήνιο με το  Who's Zoomin' Who (Νο.13, 1985), μια δουλειά του παραγωγού Narada Michael Walden που «γέννησε» τρία hit singles : το "Freeway of Love" (το οποίο κέρδισε Grammy αλλά και έφτασε στο Νο.3 στα pop και Νο.1 στα R&B το 1985), το ομότιτλο κομμάτι (Νο.7 pop, No.2 R&B, 1985), και το Top 20 ντουέτο με τους Eurythmics, "Sisters Are Doin' It for Themselves."

Το album, το οποίο περιελάμβανε guests όπως οι Clarence Clemons, Dizzy Gillespie, Carlos Santana, Peter Wolf και Tom Petty's Heartbreakers, έγινε το  album που από το 1972 έφτασε στα υψηλότερα charts.

Τα videos των αντίστοιχων κομματιών προβλήθηκαν κατά κόρον από το MTV, ενώ πολύ σύντομα στο Top 30 προστέθηκε το "Jimmy Lee" (No.2 R&B, 1986) και η διασκευή του "Jumpin' Jack Flash" με παραγωγή και συμμετοχή του Keith Richards, αλλά και το ντουέτο με τον George Michael, "I Knew You Were Waiting (for Me)" (Grammy-winning και Nο.1 το 1987).

Αν και τα επόμενα albums ήταν κάπως λιγότερο δημοφιλή, το One Lord, One Faith, One Baptism, με την συμμετοχή του Mavis Staples και του αιδεσιμότατου Jesse Jackson, σήμανε την επιστροφή στο gospel και έφερε στην Franklin το 15^ο Grammy, για Καλύτερη Γυναικεία Soul Gospel Ερμηνεία.

Το 1987 η Aretha έγινε η πρώτη γυναίκα που μπήκε στο Rock and Roll Hall of Fame.

Συμμετείχε στο album του Frank Sinatra «Duets» , ενώ το 1993 έκανε το δικό της αντίστοιχο τηλεοπτικό show, Duets, από το οποίο παρέλασαν διακεκριμένοι pop stars, όπως οι Bonnie Raitt, Elton John, Smokey Robinson, George Michael και Rod Stewart.

Κατά την εμφάνισή της στην ορκωμοσία του Bill Clinton, η ερμηνεία του "I Dreamed a Dream" (από τους Αθλίους) ήταν τόσο εντυπωσιακή όσο και το ότι φορούσε γούνινο παλτό (κάτι για το οποίο δεν μπήκε καν στη διαδικασία να απολογηθεί).

Το 1994 η Franklin παρέλαβε το Grammy για Επίτευγμα Ζωής , ενώ το 1996 υπέγραψε συμβόλαιο 10 εκατομμυρίων με την Arista. Λίγο αργότερα, έφτιαξε τη δική της δισκογραφική εταιρεία, την World Class Records, με κύριο σκοπό την ηχογράφηση και κυκλοφορία δίσκων gospel.

Η πολυαναμενόμενη αυτοβιογραφία της, Aretha: From These Roots (την οποία έγραψε μαζί με τον David Ritz), εκδόθηκε το 1999.

Με σποραδικές ηχογραφήσεις από το 2000 κι έπειτα, οι δρόμοι τους με την εταιρεία Arista χώρισαν, και η Aretha ξεκίνησε την δική της Aretha Records δισκογραφική εταιρεία.

Η τελευταία της όμως κυκλοφορία κάτω από την φίρμα της Arista, έγινε το 2007 με την συλλογή από ντουέτα Jewels in the Crown: All-Star Duets with the Queen, η οποία την έφερε στο Νο.7 του R&B Top Ten.

Οι  Vandross, Frank Sinatra, Mariah Carey, Whitney Houston, Gloria Estefan, Annie Lennox, George Michael, John Legend, και  Mary J. Blige είναι ορισμένες από τις συμμετοχές στα εν λόγω ντουέτα.

Το 2004 το περιοδικό Rolling Stone κατέταξε την  Franklin ένατη στη λίστα  με τους 100 Μεγαλύτερους Καλλιτέχνες όλων των Εποχών, κάτω από τους Beatles, τον Bob Dylan, τον Jimi Hendrix και τον James Brown. Τέσσερα χρόνια αργότερα πήρε τον τίτλο από το ίδιο περιοδικό σαν Νούμερο Ένα από τους 100 Μεγαλύτερους Τραγουδιστές όλων των Εποχών.